4. COMMUNICATIE, DAAR DRAAIT HET TOCH OM
Elke kunstenaar kiest ervoor om een welbepaald iets uit te drukken in een medium dat hij daarvoor het meest geschikt acht. Op die manier wil hij net dat vertellen wat hij in woorden niet kan uitdrukken. Elke toeschouwer meet zich een houding aan als hij tegenover een hedendaags kunstwerk staat; ongeacht of er meer dan een oogopslag tijd aan gespendeerd wordt. Daar draait het in communicatie om: zender, boodschap, ontvanger.
“Men kan niet niet
communiceren. Communicatie vindt plaats op verschillende niveaus”.[142]
Bij het werkwoord
communiceren denken we niet automatisch aan kunstwerken. En toch: “Hoewel je
tafels niet aanspreekt in de Ik-U-stijl, is er zoiets als de Ik-U-relatie
tussen jezelf en een kunstwerk. Er is een manier waarop we het 'aanspreken' en
waarin het ons 'aanspreekt'. De esthetische houding treedt op wanneer we naar
iets kijken of meer in het algemeen iets begrijpen, inclusief natuurlijk kunstwerken,
dat op zichzelf interessant en stimulerend genoeg is om onze contemplatieve
aandacht vast te houden omwille van zichzelf en niet, laten we zeggen, omwille
van enig praktisch voordeel of enige toevoeging aan onze voorraad feitelijke
kennis - hoewel het incidenteel kan bijdragen aan dergelijke kennis”.[143]
Een communicatie
bestaat deels uit verbale aspecten en deels uit non-verbale. En een belangrijk
stuk daarvan verloopt onbewust. Dat is zo in communicatie tussen individuen.
Maar dat is evengoed zo wanneer je tegenover een hedendaags kunstwerk staat.
“Is het niet een klassieke houding in de kunstbeschouwing om te zeggen dat het werk altijd meer is dan de beschrijving ervan? Dat het in essentie iets omvat wat moeilijk over te dragen is? In die zin is het idee van onherkenbaarheid onderdeel van een communicatiemodel dat voor elk (kunst)werk en elke persoon geldt”.[144] Daarnaast is “onwetendheid een essentieel maar bijna volledig verwaarloosd aspect van de dagelijkse museumpraktijk”.[145] In die zin is een open houding in communicatie een belangrijke factor. Net zoals in het ontmoeten van een onbekende persoon.
De perceptie van
de toeschouwer is een belangrijk aspect in communicatie met hedendaagse kunst. Afhankelijk
van de wijze waarop het kunstwerk overkomt bij de toeschouwer zal hij vaak
(deels) onbewust een eerste reactie hebben, gevoed door de eigen
ervaringswereld en achtergrond. Die reactie bepaalt dan weer sterk (en deels
onbewust) het verdere verloop van de communicatie.
“Perceptie is het proces
waarlangs mensen de zintuiglijke informatie uit hun omgeving selecteren,
evalueren en organiseren. Het is cultuurafhankelijk en wordt grotendeels aangeleerd
via opvoeding en communicatie.” “Moedertaal beïnvloedt onder andere de denk- en
redeneervaardigheden van mensen, evenals hun communicatiestijlen.” Het is ook merkbaar
“met betrekking tot hun normen en waarden, zoals bijvoorbeeld de wijze waarop verdriet
en vreugde worden beleefd en hoe met het bovennatuurlijke wordt omgegaan,
alsmede met betrekking tot hoe mensen hun omgeving en tijd structureren en percipiëren”.[146]
Voor het praktisch
onderzoek gaan we specifiek uit van de westerse manier van kijken in de communicatie
tussen de volwassen toeschouwer met een nood aan extra info en hedendaagse beeldende kunst.